Κόστος ευκαιρίας είναι το κόστος που προκύπτει από την πραγματοποίηση μιας συναλλαγής ή μιας επένδυσης σε σχέση με το διαφυγόν κέρδος που θα προέκυπτε από μία άλλη πιο συμφέρουσα συναλλαγή ή επένδυση.

Παράδειγμα:
Αν ένας επενδυτής, αγοράσει 1.000€ μετοχές της εταιρείας Α με απόδοση 100€, ενώ η εταιρεία Β θα απέδιδε 150€ με το ίδιο κεφάλαιο, το κόστος ευκαιρίας αυτών των 1.000€ είναι 50€ (150€ που θεωρητικά θα απέδιδε η Β, μείον τα 100€ που απέδωσε πραγματικά η Α)

Εναλλακτικά, κόστος ευκαιρίας είναι το κόστος που προκύπτει από την θυσία ενός αγαθού, για την παραγωγή κάποιου άλλου.

Είναι η θυσία κάποιων άλλων αγαθών που θα μπορούσαν να παραχθούν με τους ίδιους παραγωγικούς συντελεστές που χρησιμοποιούνται για τη παραγωγή του συγκεκριμένου αγαθού.

Παράδειγμα:
1) Αν κάποιος μπορεί με 10€ να πάει σινεμά ή να πάρει μία πίτσα, αν επιλέξει να πάει σινεμά, η πίτσα είναι το κόστος ευκαιρίας.

2) Αν ένας αθλητής μπορεί είτε να πάει στο πανεπιστήμιο, είτε να συνεχίσει να ασχολείται με τον αθλητισμό και επιλέξει τον αθλητισμό, τότε το πανεπιστήμιο είναι το κόστος ευκαιρίας που πρέπει να πληρώσει.

3) Όσον αφορά την παραγωγή, αν με δεδομένους παραγωγικούς συντελεστές μια οικονομία μπορεί να παράγει: (Α) 11 τηλεοράσεις και 1 όπλο, (Β) 4 όπλα και 4 τηλεοράσεις και επιλέξει τον Α, τότε το Κόστος Ευκαιρίας είναι ο συνδυασμός Β.

Η έννοια του κόστους ευκαιρίας είναι από τις βασικότερες στα οικονομικά γιατί επιτρέπει την κατανόηση του προβλήματος της στενότητας των παραγωγικών πόρων που αποτελεί τη βάση του οικονομικού προβλήματος και το λόγο ύπαρξης της οικονομικής επιστήμης.

Επίσης έτσι γίνεται κατανοητό γιατί σε μια κοινωνία η απόκτηση οποιουδήποτε οικονομικού αγαθού / υπηρεσίας δε γίνεται δωρεάν, γιατί αντί να παραχθεί το συγκεκριμένο αγαθό ή η υπηρεσία θα μπορούσε να παραχθεί κάποιο άλλο με τους ίδιους παραγωγικούς συντελεστές.

Τύποι κόστους ευκαιρίας

(α) Γενική μορφή

(β)Κόστος Ευκαιρίας Χ σε όρους Υ

(γ) Κόστος Ευκαιρίας Υ σε όρους Χ

Το κόστος ευκαιρίας μπορεί να είναι:

1. Συνεχώς αυξανόμενο
2. Συνεχώς μειούμενο
3. Σταθερό
4. Σταθερό και ίσο με 1

Κόστος ευκαιρίας και καμπύλη παραγωγικών δραστηριοτήτων (ΚΠΔ)

1) Κόστος Ευκαιρίας συνεχώς αυξανόμενο

Αυτό σημαίνει ότι οι παραγωγικοί συντελεστές δεν είναι εξίσου κατάλληλοι για τη παραγωγή όλων των αγαθών και καθώς αυξάνεται η παραγωγή ενός αγαθού θα αποσπώνται από τη παραγωγή άλλων αγαθών συντελεστές όλο και λιγότερο κατάλληλοι για τη παραγωγή του συγκεκριμένου αγαθού.

Με κόστος ευκαιρίας συνεχώς αυξανόμενο η ΚΠΔ είναι κοίλη:

2) Κόστος Ευκαιρίας συνεχώς μειούμενο

Οι παραγωγικοί συντελεστές καθώς αυξάνεται η παραγωγή ενός αγαθού θα αποσπώνται από τη παραγωγή άλλων αγαθών, συντελεστές όλο και περισσότερο εξειδικευμένοι για τη παραγωγή του συγκεκριμένου αγαθού.

Με κόστος ευκαιρίας συνεχώς μειούμενο, η καμπύλη θα είναι κυρτή ως προς την αρχή των αξόνων.

3) Κόστος Ευκαιρίας σταθερό

Οι παραγωγικοί συντελεστές είναι εξίσου κατάλληλοι για την παραγωγή όλων των αγαθών.

Η ΚΠΔ είναι ευθεία γραμμή.

4) Κόστος Ευκαιρίας σταθερό και ίσο με 1

Οι παραγωγικοί συντελεστές είναι εξίσου κατάλληλοι για την παραγωγή όλων των αγαθών.

Η ΚΠΔ είναι ευθεία γραμμή και σχηματίζει ισοσκελές τρίγωνο με τους άξονες.