1. Μεθοδολογία παραγωγής περίληψης

Ι. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

1. Διαβάζουμε προσεκτικά το κείμενο και εξομαλύνουμε κάθε δυσνόητο σημείο (λέξη ή φράση).
2. Εντοπίζουμε τα κύρια σημεία κάθε παραγράφου.
3. Ελέγχουμε αν το κείμενο αποτελείται από ευρείες ενότητες θεμάτων. Π.χ. ενότητα αιτίων, ενότητα προσφοράς κτό. Αν υπάρχουν τέτοιες ενότητες, τις τιτλοφορούμε, για να διευκολυνθούμε στη σύνθεση της περίληψής μας. Γι’ αυτό είναι ανάγκη να εντοπίσουμε και τη λογική σχέση ανάμεσα στις επί μέρους παραγράφους, προκειμένου να αναδείξουμε και τη συνεκτικότητα (τη νοηματική δηλ. σύνδεση) του κειμένου. Οι λογικές σχέσεις μεταξύ των περιόδων που θα συμπυκνώνουν τις παραγράφους είναι δυνατό:

α) να δηλώνονται με συγκεκριμένους όρους και λέξεις (π.χ. Η ανάλυση των αιτίων του προβλήματος είναι πολύ σοβαρή και δύσκολη υπόθεση. Πρέπει να συνυπολογιστεί κατ' αρχάς ο παράγοντας "φυσικό περιβάλλον". Στη συνέχεια η έρευνα πρέπει να επικεντρωθεί στο .... . )

β) να μη δηλώνονται με χαρακτηριστικούς όρους και λέξεις (π.χ. Οι συνθήκες που δημιουργούνται στο πλαίσιο της παγκόσμιας οικονομίας πρέπει να μας ανησυχήσουν. Είναι πιθανό να προκληθούν επικίνδυνες αναταράξεις, οι οποίες ... .)

4. Δημιουργούμε θεματική περίοδο-πλαγιότιτλο για κάθε παράγραφο.
5. Ξεκινάμε τη σύνθεση της περίληψης δίνοντας την ταυτότητα του κειμένου. Σε αυτήν περιλαμβάνουμε κατά κανόνα το είδος του κειμένου (π.χ. δοκίμιο, άρθρο, επιφυλλίδα κτλ.), το όνομα του συγγραφέα και το θέμα του κειμένου με τη θέση του συγγραφέα του.
6. Συνθέτουμε τις θεματικές περιόδους-πλαγιότιτλους και δημιουργούμε το σώμα της περίληψης. Η περίληψη συνήθως είναι κείμενο μιας παραγράφου και πρέπει να σέβεται το όριο λέξεων που δίνεται από την εκφώνηση της άσκησης.
7. Στην περίληψη που θα συνθέσουμε επιβάλλεται επίσης να:

α) είναι ένα κείμενο ομοιογενούς ύφους και κατανοητό από τους αναγνώστες του.

β) έχει συνοχή και συνεκτικότητα (δηλ. εκφραστική και νοηματική σύνδεση)

γ) παρακολουθεί και να αναπαράγει το σχέδιο οργάνωσης του κειμένου αφετηρίας μη παραβιάζοντας τη σειρά διάταξης των θεματικών στοιχείων που επιλέγει να συναρμόσει, διότι τότε κινδυνεύει να θεωρηθεί σχολιασμός και όχι σύνοψη ενός κειμένου.

δ) σεβαστούμε το τυχόν επικοινωνιακό πλαίσιο που ζητείται από την εκφώνηση της άσκησης.

8. Κατά τη φάση της σύνθεσης της περίληψης μπορούμε να:

α) αντικαταστήσουμε επιρρηματικές προτάσεις με επιρρηματικούς όρους.

Π.χ. επειδή φοβόταν επίθεση από τον εχθρό = για το φόβο εχθρικής επίθεσης

β) αντικαταστήσουμε όρους-χαρακτηρισμούς ανθρώπινης συμπεριφοράς με έναν όρο περιληπτικό βάζοντας στη θέση πολλών υπωνύμων ένα υπερώνυμο.

Π.χ. Φρόντιζε πάντα το συμφέρον του, εξυπηρετούσε το φίλο του μόνο αν είχε κι ο ίδιος προσωπικό όφελος, σκεφτόταν τον εαυτό του = ήταν ιδιοτελής.

γ) αντικαταστήσουμε πολλούς όρους με ένα γενικότερο και περιληπτικό.

Π.χ. Οι κάτοικοι της Πάρου, της Νάξου, της  Σαντορίνης και των άλλων νησιών των Κυκλάδων = οι Κυκλαδίτες.  

9. Κατά τη φάση της σύνθεσης της περίληψης αποφεύγουμε:

α) την αυτολεξεί χρήση στοιχείων του κειμένου

β) τη χρήση λεπτομερειών και παραδειγμάτων[1] από το κείμενο.

γ) τη δημιουργία πολλών παραγράφων· την περίληψη κατά κανόνα αποτελεί μία παράγραφος. 

δ) τη χρήση επιθέτων και άλλων προσδιορισμών που δεν είναι πολύ σημαντικοί.

ε) το σχολιασμό, ευνοϊκό ή αρνητικό, των θέσεων του κειμένου.

στ) τη χρήση πολλών δευτερευουσών προτάσεων του αρχικού κειμένου, τις οποίες μπορούμε να αντικαταστήσουμε με μετοχικές εκφράσεις.

10. Παραδείγματα εναρκτήριων εκφράσεων για περιλήψεις:

α) Στο αποδεικτικό του δοκίμιο ο Α.Β. διερευνά τα αίτια της …

β) Στο απόσπασμα από το άρθρο του αυτό ο Α.Β. καταγίνεται με το θέμα ….

γ) Η επιφυλλίδα του Α.Β. διαπραγματεύεται το ζήτημα …

δ) Το άρθρο συζητά/πραγματεύεται/ασχολείται με/ έχει ως θέμα του …

ε) Αντικείμενο/θέμα του άρθρου/ του βιβλίου/της ομιλίας είναι …

11. Παραδείγματα τρόπων δήλωσης των γλωσσικών πράξεων του συγγραφέα:

α) Ο συγγραφέας αναφέρει, παραθέτει

β) Ο συγγραφέας αποσαφηνίζει, διευκρινίζει, εξηγεί, ορίζει με ακρίβεια

γ) Ο συγγραφέας συγκρίνει, αντιπαραθέτει

δ) Ο συγγραφέας αναλύει, επιχειρηματολογεί, αποδεικνύει, τεκμηριώνει, ανασκευάζει

ε) Ο συγγραφέας υποθέτει, προϋποθέτει, κρίνει, εκτιμά, αξιολογεί, εγκρίνει, απορρίπτει

στ) Ο συγγραφέας περιγράφει, αφηγείται, ταξινομεί

ζ) Ο συγγραφέας απαριθμεί, συνοψίζει

η) Ο συγγραφέας εξετάζει προσεκτικά / διεξοδικά, προσπερνά βιαστικά, υπαινίσσεται

[1] Όταν αυτά δεν αποτελούν κεντρικό στοιχείο της επιχειρηματολογίας του συγγραφέα, αλλά απλώς φωτίζουν περισσότερο μια θέση-άποψή του.